Na przełomie lat 1906 i 1907 w okolicznych górach spadła rekordowa ilość deszczu (ponad 1000 mm na m2). Nasiąknięte wodą strome zbocza Chryszczatej (997 m) osunęły się (lub zwiezły) w przeddzień Wielkanocy 1907 roku. Pędzące masy fliszu karpackiego (ponad 12 mln m3 ziemi i skał) „zabierając ze sobą” wiekowy las wpadły w dolinę potoku Olchowatego, tamując jego przepływ. Powstały wówczas trzy jeziorka nazwane później Duszatyńskimi. Z najniżej położonego w 1925 r. spuszczono wodę. Pozostałe dwa ocalałe jeziorka są dużą atrakcję turystyczną. Od 1957 r. objęte ochroną jako rezerwat przyrody "Zwiezło".

Historia powstania

Jeziorka powstały na skutek oderwania zachodniego zbocza Chryszczatej 13 kwietnia 1907. Powstałe osuwisko spowodowało zatamowanie odpływu potoku Olchowatego (dopływ Osławy) w kilku miejscach, tworząc naturalne zapory, a następnie napływu wody z kulminacji Chryszczatej i Mikitowej. Do osunięcia zbocza doszło po wiosennych roztopach i ulewnych deszczach.

Utworzyło się też kilka oczek, rozrzuconych w zagłębieniach terenu. Z czasem jednak oczka te zanikły, podobnie jak trzecie z jeziorek. W latach 20. XX wieku powierzchnia zbiorników była dwukrotnie większa, ulegały jednak stopniowemu zamulaniu przez wpływające potoczki.

W 1957 teren ten uznano za obszar chroniony, tworząc rezerwat przyrody „Zwiezło” o powierzchni 2,2 ha.

Charakterystyka osuwiska

Osuwisko zostało nazwane „Zwiezło”. Uznawane jest za największe rozpoznane w polskich Karpatach (szacuje się, że przemieszczeniu uległo około 12 mln m3 ziemi) oraz drugie, po Szymbarku, pod względem powierzchni (około 36 ha). Jego długość wynosi ponad 2 km. W jego topografii wyróżnia się trzy części:

nisza – obszar oderwania o zasięgu 880 m x 250 m i głębokości do 25 m,

rynna – droga osuwiska o wyżłobionym zarysie 400 m x 140 m z głębokością do 10 m, oddzielona od niszy stromym progiem,

jęzor osuwiska – obszar złożenia mas ziemi i skał o powierzchni około 15 ha i średniej miąższości około 35 m.

Niszę od rynny oddziela, maskowany zwietrzeliną, próg wysokości około 10 m, zbudowany z bardziej odpornego piaskowca. Łamały się na nim bloki skalne wpadające do rynny, co spowodowało powstanie u jego podnóża głębokiego wydrążenia, które nazwano „diabelskim młynem”.

Parametry jeziorek

W obrębie języka osuwiskowego powstały trzy małe jeziora:

Jeziorko Górne położone na wysokości 701 m n.p.m.[1] o powierzchni 1,44 ha[2], średniej głębokości 2 m (maksymalnej do 5,8 m) i pojemności 25 500 m3,

Jeziorko Dolne leżące na wysokości 683 m n.p.m.[3], o powierzchni 0,45 ha, średniej głębokości 2,4 m (maksymalnej 6,2 m) i pojemności 12 000 m3.

trzecie jeziorko, najmniejsze z nich i najniżej położone (na wysokości 614 m n.p.m.), obecnie już nie istnieje.