GMINAKOMAŃCZA

Lista gatunków posadzonych w ramach projektu.

Krzewy

Róża alpejska (Rosa pendulina )

Gatunek róży występujący głównie w górach, rośnie naturalnie w Bieszczadach. Niewielki krzew o zwartym pokroju, na pędach nie ma kolców. Jest uprawiana ze względu na cenny olejek pozyskiwany z jej nasion. Jest wykorzystywany w kosmetyce ze względu na własności nawilżające.

Klon polny (Acer campestre )

Niewielkie drzewo lub krzew. Dobrze się czuje na suchych ciepłych stanowiskach. Ze względu na małe wymagania i podatność na przycinanie chętnie stosowany w nasadzeniach miejskich, szczególnie barwne odmiany. Roślina miododajna.

Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna ) 

Niskie drzewo lub krzew. Pospolite w całym kraju, dziko rośnie na miedzach, obrzeżach lasów, śródpolnych zalesieniach skarpach. Ze względu na podatność na przycinanie oraz bardzo cierniste pędy przydatny na żywopłoty. Kwiaty i owoce mają zastosowanie z zielarstwie, wchodzą w skład preparatów nasercowych. Owoce są wykorzystywane na przetwory. Cenna roślina biocenotyczna dająca ptakom miejsce do gniazdowania oraz pokarm jesienią.

Dereń świdwa (Cornus sanguinea ) 

Krzew rozrastający się łatwo przez rozłogi. Pospolity w całym kraju. Doskonale nadaje się do utrwalania skarp. Wyhodowano także ciekawe odmiany używane w ogrodach. Oleju z nasion używano dawniej do wyrobu mydeł.. Owoce są chętnie zjadane przez ptaki.

Kalina koralowa (Viburnum opulus ) 

Dość okazały krzew o pięknych kwiatach i barwnych owocach pięknie przebarwiający się jesienią. Kora i owoce mają zastosowanie w ziołolecznictwie ze względu na przeciwkrwotoczne i rozkurczowe działanie. Owoców używano tradycyjnie także w przeziębieniach a szczególnie przeciwkaszlowo. Surowe owoce mogą jednak zaszkodzić. Ptaki, a szczególnie gile, zimą chętnie zjadają bogate w tłuszcz nasiona.

Szakłak pospolity (Rhamnus cathartica )

Krzew. Nieczęsty w górach ale w gminie Komańcza spotykany. Cenny składnik biocenozy dla wielu gatunków zwierząt żywiących się jego liśćmi nektarem lub owocami. Owoce i kora mają zastosowanie w zielarstwie ale należy używać ich bardzo ostrożnie ze względu na silne własności przeczyszczające. Nasiona dostarczają naturalnych barwników.

Kłokoczka południowa (Staphylea pinnata)

Krzew, pokrojem przypominający leszczynę lub niewielkie drzewo, Liście trochę podobne do liści jesionu, pierzasto podzielone, dość duże. Kwiaty są miododajne, zebrane w okazałe grona białe lub bladoróżowe, pojawiają się w maju lub czerwcu , pachną ogórkami małosolnymi. W Polsce rzadka i chroniona. Przez Polskę przechodzi północna granica zasięgu. Południowa granica zasięgu sięga do połowy Półwyspu Apenińskiego w Bieszczadach jest bardzo rzadka. Zasadniczo występuje na glebach dostatecznie wilgotnych, wapiennych, w suchych buczynach, grądach i innych lasach liściastych, niekiedy w postaci jednogatunkowych zarośli. Wrażliwa na zmiany poziomu wód gruntowych najlepiej czuje się na skarpach i pochyłościach, gdzie dobrze wykorzystuje spływająca wodę. Preferuje niższe położenia górskie.

Nazwa wywodzi się z języka prasłowiańskiego i nawiązuje do charakterystycznych mieszków nasiennych, które dojrzewając klekoczą na wietrze nasionami. Łacińska nazwa nawiązuje do greckiego słowa „staphyle” oznaczającego winne grono, co z kolei jest nawiązaniem do kwiatów zebranych w okazałe grona. Kwiaty są miododajne, białe lub bladoróżowe, pojawiają się w maju lub czerwcu , pachną ogórkami małosolnymi. Była ważny dla już Celtów, Słowian i plemion germańskich. Kojarzono ją z obrzędami przejścia i z tego względu sadzono na grobach ale wierzono także, że ma znaczenie magiczne i jest pomocna w odpędzaniu złych uroków a jednocześnie pomaga zjednywać powodzenie dlatego robiono z niej talizmany. W chrześcijaństwie zastosowanie znalazły jej niezwykłe nasiona, twarde, jednakowe, ładnie wybarwione , które służą do dziś do wyrobu pięknych różańców. Kłokoczka miała także liczne zastosowania praktyczne, mieszki nasienne bywały grzechotkami dla dzieci, twarde drewno służyło do wyrobu kijów do ubijania masła ( bardzo cenione ),lufek , figur szachowych. Nasiona wykorzystywano do wyrobu biżuterii, gałęziami zdobiono domy w Niedzielę Palmową. Tłoczono z niej olej używany do potraw lub do oświetlania. Współcześnie zbadano jego skład, okazało się , że zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe : kwas linolowy i linolenowy. Są one czynnikami antymiażdżycowymi m.in. obniżają poziom cholesterolu, stymulują syntezę białka a hamują syntezę tłuszczu w organizmie. Pączki kwiatowe bywają kiszone jak kapary, kwiaty tradycyjnie kisi się na Kaukazie , nasiona także bywają jadane.

.

Byliny

1.Dziewanna drobnokwiatowa (Verbascum thapsus )

2.Rozchodnikowiec karpacki (Hylotelephium telephium )

3.Lebiodka pospolita (Origanum vulgare)

Wieloletnia , niewielka (20-8-cm ) roślina zielna o sztywnych , wzniesionych łodygach, drobnych całobrzegich liściach. Kwiaty na szczytach rozgałęzionej łodygi w luźnych baldaszkach, fioletowo różowe, kwitnie latem. Rośnie dość powszechnie na południu Polski w miejscach ciepłych, dobrze znosi suche stanowiska ale znajdziemy ja także na łąkach i pastwiskach. Doskonale radzi sobie na suchych skarpach, kamieniołomach, starych miedzach.

Od wieków stosowana jako przyprawa w kuchni, oprócz przyjemnego aromatu pomaga także w trawieniu. Wchodzi w skład popularnej mieszaki ziołowej „zioła prowansalskie”. Ma także znaczenie jako roślina pomocna w leczeniu przeziębień a olejek organowy ma antyseptyczne własności i jest stosowany w kosmetyce.

Lebiodka pospolita fot Bartłomiej Harna

4.Jastrzębiec pomarańczowy (Hieracium aurantiacum )

5.Oman wielki (Inula helenium)

Okazała roślina niegdyś często uprawiana w ogrodach i przyjmuje się, że występuje w Polsce jako roślina zdziczała, ponieważ pochodzi z prawdopodobnie z Włoch i Bałkanów lub Azji Środkowej. Występuje na dawnych przychaciach, przydrożach, zrębach, w zaroślach, na miejscach raczej suchych i słonecznych, na niżu i w niższych położeniach górskich. Wieloletnia bylina wysoka nawet do 2 m, o dość dużych ( 3-8cm ) żółtych kwiatach zebranych w koszyczek , z których zewnętrzne są języczkowate a wewnętrzne rurkowate. Liście duże (nawet do 80 cm !) od spodu filcowane. Roślina bardzo podobna do smotrawy, jednak różni się od niej wieloma cechami. Najłatwiej odróżnić oba gatunki wąchając liście. Oman nie pachnie podczas gdy smotrawa wydziela nikły ale wyraźny zapach zbliżony do zapachu mięty.

Oman to ważna roślina zielarska. Używa się go przeciwkaszlowo, jak i na zaburzenia trawienia, działa rozkurczowo, przeciwzapalnie i antybakteryjnie. Oman ma zastosowanie także do zwalczania pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych ,łagodzi też odczyn po ukąszenia i działa przeciwobrzękowo przy urazach.

Oman wielki fot Jolanta Harna

6.Szałwia łąkowa (Salvia pratensis )

7.Powojnik prosty (Clematis recta)

8.Bukwica zwyczajna (Betonica officinalis ) 

Możemy ja spotkać w wielu siedliskach, i różnych zbiorowiskach. Rośnie w widnych lasach i zaroślach ale szczególnie licznie na łąkach i murawach . Typowa dla łąk trzęślicowych.

W starszych opracowaniach zielarskich znajdziemy ją pod nazwą czyściec lekarski.( stachys officinalis). Warto o tym pamiętać wertując dawniejsze poradniki zielarskie. A warto wiedzieć, że bukwica jest niezwykle cenną rośliną leczniczą pomocną o szerokim spektrum działania. Ma własności rozkurczowe, przeciwzapalne, antyseptyczne i przeciwbólowe.

Ze względu na obfite kwitnienie i niewielkie wymagania może być ozdobą ogrodu.

9.Cieciorka pstra (Securigera varia)

10.Cykoria podróżnik (Cichorium intybus )

11.Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare )

12.Macierzanka zwyczajna (Thymus pulegioides 

Zimozielony półkrzew tworzący niskie kępy, bardzo aromatyczny. Łodygi rozesłane, zakorzeniają się, wyrastają z nich liczne, krótkie wzniesione łodygi kwiatowe z główkowatymi kwiatostanami na szczytach. Kwiaty w odcieniach różu, pojawiają się od początku lata do jesieni. Rośnie w miejscach suchych, ubogich, murawach, starych miedzach, skarpach ale także na pastwiskach i łąkach świeżych

Gatunek bardzo zmienny, rosnące blisko siebie rośliny mogą znacznie różnić się aromatem, warto wędrując pochylić się nad tą krzewinką aby sprawdzić, jak pachnie mijana kępa macierzanki. Zmienność wykorzystano w ogrodnictwie, wyodrębniając i utrwalając wiele odmian barwnych i aromatycznych. Doceniana w zielarstwie ze względu na działanie wykrztuśne, przeciwzapalne i odkażające a popularna przyprawa aromatyczna i ułatwiająca trawienie. Ważna roślina miododajna.

13.Gożdzik kropkowany (Dianthus deltoides )

14.Dzwonek pokrzywolistny (Campanula trachelium ) 

15.Pierwiosnek wyniosły (Primula elatior ) 

16.Krwawnik pospolity (Achillea millefolium ) 

Wieloletnia roślina zielna, aromatyczna, o charakterystycznych mocno pierzastych liściach, bruzdowanych, sztywnych, wzniesionych łodygach kwiatowych. Kwiaty drobne ale liczne koszyczki zebranych w baldachy dają razem całkiem imponujący i przyciągający uwagę kwiatostan. Kwitnie zasadniczo na biało (w różnych odcieniach) ale zdążają się w naturze także kwiaty w różnych odcieniach różu. Krwawniki znajdziemy na miejscach suchych lub świeżych, dość zasobnych, na wszelkiego rodzaju zbiorowiskach trawiastych, łąkach, pastwiskach, przydrożach, miejscach ruderalnych. Pospolicie w całej Polsce, po regiel dolny.

Cenna roślina zielarska, ma działanie przeciwkrwotoczne ale także przeciwgorączkowe i obniżające ciśnienie.Dobrze działa także na układ pokarmowy. Ceniony także w kosmetyce. Można używać w kuchni jako przyprawy

Krwawnik pospolity fot Bartłomiej Harna

Krwawnik pospolity fot Bartłomiej Harna

Krwawnik pospolity fot Bartłomiej Harna

17.Szałwia okręgowa (Salvia verticillata )

18.Dzwonek skupiony ( Campanula glomerata)

19.Wiązówka bulwiasta ( Filipendula vulgaris)