Zubeńsko

Zubeńsko to współcześnie już nie istniejąca wieś położona na południe od Smolnika  w dolinie potoku Zubeńczyk, dopływu Osławy. O dawnym życiu ludzi w tej wsi świadczy jedynie zdewastowany greckokatolicki cmentarz ulokowany na wzniesieniu na którym kiedyś stała też cerkiew, zabytkowy żeliwny krzyż oraz cmentarz z I wojny światowej.

Geneza powstania

Osada Zubeńsko powstała w I połowie XVI wieku na mocy przywileju lokacyjnego wydanego na prawie wołoskim w 1549 r. przez piastującego w tym czasie urząd starosty sanockiego Piotra Zborowskiego. Przywilej otrzymał Jaczka z niedalekiego Smolnika. W XVII wieku wielkość areału ziemi uprawnej we wsi Zubeńsko liczyła 12 łanów kmiecich.

Okres rozwoju osady zakłóciły w latach 1656 – 1657 najazdy z Węgier, najpierw Jerzego II Rakoczego, a następnie węgierskich Tołchajów. Po tych wydarzeniach ludność skupiona we wsi gospodarowała już tylko na 3 łanach ziemi.

Pod koniec XIX wieku Zubeńsko było wsią o znacznych rozmiarach – zamieszkała tam ludność liczyła 326 mieszkańców, z których większość stanowili Łemkowie. Warto dodać, że w tym czasie mieszkało tu również 27 Żydów. We wsi stały wtedy 52 chyże.

Zubeńsko w XX stuleciu

W dwudziestoleciu międzywojennym liczba mieszkańców wzrosła do 380 osób. W tym czasie zmniejszyła się znacznie liczebność społeczności żydowskiej - na terenie osady mieszkały już tylko dwie rodziny wyznania mojżeszowego, prowadzące karczmę i trudniące się handlem.

Działania II wojny światowej spowodowały upadek wsi. W 1944 r. osada znalazła się w okolicach frontu radziecko–niemieckiego w czasie operacji Dukielsko-Preszowskiej. Po zakończeniu działań zbrojnych cała ludność wsi została przesiedlona na terytorium włączonej do ZSRR Ukrainy.

Współczesna, nieistniejąca wieś

W Zubeńsku istniała drewniana filialna cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła wzniesiona w roku 1789. Wiadomo że była ona odnawiana i ponownie konsekrowana w 1879 r. Została zniszczona w wyniku działań wojennych w 1944 r. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie kute krzyże cerkiewne oraz zniszczony w znacznym stopniu przycerkiewny cmentarz.

Przez teren dawnej wsi przebiega dziś turystyczny szlak niebieski (graniczny), na trasie którego można zobaczyć transzeje okopów oraz skorodowany sprzęt wojskowy. Są one świadectwem toczonych w tym rejonie krwawych walk pomiędzy armią radziecką a oddziałami niemieckimi w sierpniu i wrześniu 1944 r.

Zubeńsko nie jest obecnie zamieszkałe. Stanowi jednak wspaniałe miejsce na wycieczki piesze i rowerowe. Jest symbolem historii ludzi tam kiedyś żyjących i miejsca, które nigdy się już nie podniosło z pożogi wojennej i po wojnie się nie odrodziło.